Nikos Kazandzakis (Kazantzakis)

Nikos Kazandzakis (Kazantzakis) (1885-1957), grecki powieściopisarz, poeta, dramaturg.
Przez wielu uważany za najważniejszego greckiego pisarza i filozofa XX wieku. Najczęściej tłumaczony grecki autor w XX wieku.
W latach 1902-1906 studiował prawo na uniwersytecie w Atenach, następnie (1907-09) filozofię w Paryżu.
Uczestniczył jako ochotnik w wojnie bałkańskiej 1912-13 r. Wcześnie wciągnięty w nurt życia społecznego i politycznego kraju, w 1919 został ministrem opieki społecznej w rządzie E. Wenizelosa.. W okresie międzywojennym już wiele podróżował: przebywał w Berlinie (1922-24), Włoszech, radzieckiej Rosji (trzykrotnie), Hiszpanii (1932), Anglii, a nawet w Japonii i Chinach. Wówczas też nastąpiła w nim „przemiana arystokratycznego nacjonalisty w socjalizującego demokratę pod wpływem rewolucjonistów niemieckich”. Początkowo entuzjasta Lenina, dość wcześnie rozczarował się radzieckim komunizmem pod wpływem drastycznych przejawów stalinizmu.
Wraz z A. Sikelianosem był od 1946 greckim kandydatem do literackiej Nagrody Nobla
Od 1948 r., kiedy na stałe zamieszkał we Francji, do końca życia przebywał poza krajem . Cierpiąc już poważnie na białaczkę (stwierdzoną w 1953). Zmarł we fryburskiej klinice uniwersyteckiej na zbyt późno leczoną grypę azjatycką.
Był dwukrotnie żonaty: z Galatią Aleksiu (1911), z którą rozwiódł się w 1926, i z Eleni Samiu (1945), autorką jego biografii.
Jako twórcę cechowała go niezwykła umiejętność włączania w swój światopogląd nowych koncepcji moralno - filozoficznych, niekiedy całkiem sprzecznych. Przyjmując np. marksistowską dialektykę dziejów, odrzucił materializm zastępując go idealistyczną teorią doskonalenia człowieka poprzez wyzwalanie w nim Boga. Zachował przy tym kult dionizyjskiego sensualizmu i pełni życia, zderzając go następnie z buddyjską ascezą i radykalnym nihilizmem samotnika żyjącego poza społeczeństwem. Jako artysta wiersza odznaczał się Kazantzakis.

Twórczość:
Grek Zorba, 1946 – powieść,
Ostatnie kuszenie Chrystusa, 1951 - powieść
Chrystus ukrzyżowany po raz wtóry, 1954 – powieść
Biedaczyna z Asyżu, 1956 – powieść
Kapetan Michał, 1960 – powieść
Sztuka ascezy: zbawcy Boga, 1945 – szkic literacki o tematyce mistyczno-filozoficznej
„Raport do El Greco”, 1961, powieść (wyd. pośmiertne)

Nietłumaczone na język polski:
"Wąż i Lilia", 1905 , opowiadanie
„Odyseja: wersja współczesna”, 1924-1938 , poemat epicki
"Podróżując", 1927-1941, relacje z podróży
"Bratobójcy", 1957 , powieść (wydana pośmiertnie)
12 dramatów
Listy
(Źródło : Wikipedia)

„Każdy człowiek ma jakiegoś fioła, ale zdaje się, że największym jest mniemanie, że się nie ma go wcale” („Grek Zorba”).

„Widzisz, nie śmiej się ze mnie, ale ja przypuszczam, że Bóg podobny jest do mnie, tylko wyższy, silniejszy, nieco szalony, i do tego nieśmiertelny. Siedzi wygodnie na miękkich jagnięcych skórkach, a jego barak - niebo- nie jest sklecony za starych kanistrów jak nasz, tylko z obłoków. W prawej dłoni nie trzyma miecza ani wagi - to dobre dla rzezimieszków i sklepikarzy. On dzierży wielką gąbkę nasyconą wodą jak chmura deszczem. Po jego prawej stronie znajduje się raj, po lewej piekło. Przychodzi biedna dusza - nagusieńka, bo nie ma ciała - i drży. (...) Bóg nudzi się i ziewa. "Zamilcz już - krzyczy - głowa mi pęka!" - i szast-prast, jednym machnięciem gąbki ściera wszystkie grzechy. "Wynoś się do raju!" („Grek Zorba”).

Charakterystyka dwóch najbardziej znanych powieści Kazandzakisa.
„Grek Zorba”- powieść o przyjaźni narratora (nazywanego Szefem) i Zorby. Zorba jest człowiekiem żyjącym „pełną piersią”. Szef to wycofany asceta, żyjący w świecie marzeń, niedoświadczony życiowo.
„Ostatnie kuszenie Chrystusa”- powieść, która wywołała tysiące dyskusji. Jezus jest tu człowiekiem-Bogiem, cierpiącym i przeżywającym dramat swojej niezwykłej misji.

Polecam Kazandzakisa, czytajmy go !

Marek Błachowski