Ezra Poud

Ezra Poud – kolejny z kontrowersyjnych pisarzy, ocenionych surowo za swoje życie zakończone szaleństwem. Ten amerykański poeta, pisarz i publicysta zaliczany do dziesiątki najwybitniejszych poetów swojego kontynentu, zasłynął niestety głównie ze swojej sympatii do faszyzmu. Urodził się w 1885 roku w Heiley, w stanie Idaho. Nim jeszcze popadł w kłopoty związane ze chybionymi wyborami politycznymi Pound jakoś swoich mentorów wymieniał Swedenborga ( mistyk pochodzenia szwedzkiego) i Dante Alighieri. Twórczość tych dwóch "gigantów" oraz fascynacja dalekim wschodem wyraźnie wpłynęły na poezję Pounda. W pewnym okresie jego życia ( kiedy mieszkała już w Europie, ale przez okresem włoskim) szczególnie widać fascynacje starożytnymi kulturami wschodu od Egiptu aż po Chiny.

W 1908 roku Ezra Pound przeprowadził się do Londynu, było to po zakończeniu jego długiej podróży po Europie. W tym czasie zaprzyjaźnił się z Yeats’em i wspólnie wykreowali nowy nurt poezji, który nazwali imaginizmem. Ten nowy nurt miał być opozycją do skostniałych form poezji epoki wiktoriańskiej.

Uczniami Pouda byli Eliot i Joyce. Ponieważ jego fascynacje wschodem nie kończyły się na studiowaniu tekstów poznał wiele egzorcystycznych języków i jako pierwszy przetłumaczył na angielski dzieła Konfucjusza, a także japońskie haiku. Praca translatorska i pasja wpłynęły istotnie na jego własną twórczość. W 1914 zamieszkał w Paryżu, tuż po ślubie z panną Shakespear, zakładam, że zrobił to z miłości a nie wyłącznie dla pośmiertnego powinowactwa z autorem „Romea i Julii”. W latach dwudziestych Ezra Pound zamieszkał razem z żoną i swoją ukochaną ( tak, żyli razem w zgodzie, w trójkącie, aż do śmierci Pounda) we Włoszech i tam właśnie uległ powszechnej euforii faszyzmem. W tym okresie oddawał się publicystyce i prowadził nawet audycje radiowe przesycone antysemityzmem. Wierzył w Mussoliniego. Właśnie ta jego działalność sprawiła, że po zakończeniu wojny został oskarżony o zdradę stanu i kolaborację z wrogiem. Aresztowano go w 1945 roku i więziono w obozie jenieckim niedaleko włoskiego miasta Piza, podobno przetrzymywano go tam w klatce jak zwierzę, doświadczył tam wielu upokorzeń, co zaowocowało załamaniem nerwowym. Niektórzy jego biografowie piszą wprost, że Poud tam oszalał.

Zdawał sobie sprawę z popełnionego błędu, zewsząd docierały do niego informacje o bestialskich zbrodniach faszystów, jego wrażliwy umysł skapitulował. Został przewieziony do Stanów Zjednoczonych i spędził wiele lat na oddziale psychiatrycznym St. Elizabeths Hospital w Waszyngtonie. Opuścił to miejsce dopiero w 1958 roku mając siedemdziesiąt trzy lata. Wrócił do swoich ukochanych Włoch z zamiarem dokończenia swojego dzieła „Cantos” ( Pieśni), ale nie udało mu się tego zrealizować. Zmarł w 1967 roku w Wenecji.

Moje pierwsze spotkanie z Poudem miało miejsce dzięki wspaniałej ekranizacji „Egipskiej Księgi Umarłych” w wykonaniu Teatru Tańca z Bytomia, ten spektakl ( nagrany przez Telewizję w latach dziewięćdziesiątych) zawierający w sobie egipskie pieśni, w tym jeden z wierszy Pounda, zachwycił mnie. Przeżyłam iluminację. Poeta ten, jak żaden inny z obszaru anglojęzycznego miał dar do rozumienia i czucia wschodnich starych utworów poetyckich. Czasem się zastanawiam, czy nie był bardziej filozofem niż poetą? Pisał wiersze różnorodne w formie, od poematów, pełnych wyrafinowanych szczegółów ( jak zwerbalizowane obrazy Prerafaelitów) aż po dwuwersowe haiku, lekkie i abstrakcyjne. Utwory nastrojowe i pełne humoru. Można Pounda lubić lub nie lubić za jego zwariowane życie, ale trzeba przyznać, że jest jednym z najwybitniejszych amerykańskich poetów współczesnych. Gdybym miała wymienić trzech swoich ulubionych poetów to Ezra Pound znalazłby się w tej trójce. Gorąco polecam wam lekturę jego wierszy.

Po polsku ukazały się następujące jego dzieła:

1960 Maska i pieśń: antologia poezji

1988 Wyspy na jeziorze (antologia modernizmu anglo-amerykańskiego w przekładach Krzysztofa Boczkowskiego, Andrzeja Szuby i Leszka Engelkinga pod red. Leszka Engelkinga)

1989 Poezje wybrane (przeł. i oprac. Leszek Engelking), wyd. LSW

1993 Poezje (przeł. Jerzy Niemojowski)

1996 Pieśni (przeł. Leszek Engelking, Kuba Kozioł, Andrzej Szuba i Andrzej Sosnowski, wybór Andrzej Sosnowski), wyd PIW

1996 Duch romański (przeł. Leszek Engelking), wyd. Czytelnik

2000 Liryki najpiękniejsze (przeł. Leszek Engelking, Jerzy Niemojowski, red. Jerzy Kapica)

2003 Sztuka maszyny i inne pisma (przeł. Ewa Mikina), wyd. Czytelnik

2011 XXX Cantos (tłumaczenie i wstęp Czesław Karkowski), wyd. CreateSpace, Charleston

2012 Wiersze, poematy i Pieśni (przeł. i oprac. Leszek Engelking), wyd. Biuro Literackie

A to mała próbka poezji Ezry Pounda:

„STAROŻYTNA MĄDROŚĆ RACZEJ KOSMICZNA”

So-shu marzył,
A że w marzeniach swoich był to ptakiem, to pszczołą, to motylem,
Był niezdecydowany, po co szukać innych uczuć.
Stąd jego zadowolenie.

***

MANSARDA

Chodź pożałujmy, tych którym wiedzie się

lepiej niż nam.

I pamiętaj, przyjaciółko, że bogaci

maja służbę ale nie przyjaciółko

My zaś mamy przyjaciół a nie mamy służby.

Pożałujmy żonatych i kawalerów,

panien i mężatek

Świt wbiega na drobnych stópkach

jak ozłocona Pawłowa

A ja jestem przy mojej upragnionej.

Nie ma w tym życiu nic lepszego

Niż ta godzina czystego chłodu,

godzina przebudzenia

we dwoje

***
EPITAFIA

Fu I

Fu I kochał obłok wysoki i wzgórze.

Niestety, zabił go alkohol.

Li Po

Li Po umarł też po pijanemu

Próbował uściskać księżyc w Żółtej Rzece.

***
OCZY TEJ ZMARŁEJ DAMY

Oczy tej zmarłej damy do mnie mówią

Gdyż była w nich miłość nie do ugaszenia.

I pożądanie było nie do scałowania

Oczy tej zmarłej damy do mnie mówią.

***

DE AEGYPTO

( Fragment egipskiej księgi umarłych)

Jam jest, jam jest sam, który wiem drogi

Po niebie, a wicher niebny jest moim ciałem.

Którym ujrzał Panią Żywota

Jam jest, jam jest, latający z jaskółkami.

Szara z zielonym jej szata,

Unoszona wiatrem.

Jam jest, jam jest sam, który wiem drogi

Po niebie, a wicher niebny jest moim ciałem.

Manus animam pinxit,

Mam pióro w dłoni

By stosowne napisać słowo...

Usta mam, by czysty podjąć śpiew!

Kto ma usta, iżby ją przyjąć -

Pieśń o Lotosie z Kumi?

Jam jest, jam jest sam, który wiem drogi

Po niebie, a wicher niebny jest moim ciałem.

Płomieniem wznoszącym się w słońcu

Jam jest, jam jest, latający z jaskółkami.

Na czole mam księżyc,

Pod wargami wichry.

Księżyc to wielka perła w wodach szafirowych,

Płynące wody chłodzą mi palce.

Jam jest, jam jest sam, który wiem drogi

Po niebie, a wicher niebny jest moim ciałem.

( wszystkie powyższe wiersze przełożył Leszek Engelking)

Link do spektaklu „Egipska księga umarłych”- pieśń Ezry Pounda w 14:30 minucie ( jest to dowolna adaptacja Teatru Ekspresji) https://www.youtube.com/watch?v=j8N8l-Z8zvE

link do krótszego fragmentu z pieśnią „De aegypto” Ezry Pounda https://www.youtube.com/watch?v=vWssloGNtuw

Zuza Malinowska